| ไฉน ๑ | (ฉะไหฺน) ว. ฉันใด, เช่นไร, อย่างไร, เช่น เป็นไฉน, ทำไม, เหตุใด, เช่น ไฉนจึงไม่มาให้ทันเวลา. |
| ไฉน ๒ | (ฉะไหฺน) น. ชื่อปี่ชนิดหนึ่ง มีรูปร่างเหมือนปี่ชวาแต่เล็กและสั้นกว่า ใช้เป่านำหมู่กลองชนะ สำหรับประโคมในงานพระราชทานเพลิงศพที่ได้รับพระราชทานโกศเป็นต้น คนเป่าปี่นำ เรียกว่า จ่าปี่, สรไน ก็ว่า, ลักษณนามว่า เลา. |
| ปล้องไฉน | น. ส่วนหนึ่งของพระเจดีย์ต่อบัวกลุ่มขึ้นไป. |
| ปี่ไฉน | (-ฉะไหฺน) น. ชื่อปี่ชนิดหนึ่งขนาดเล็กมาก ทำด้วยไม้หรืองาแบ่งออกเป็น ๒ ท่อน ถอดจากกันได้ ท่อนบนเรียกว่า เลาปี่ ท่อนล่างเรียกว่า ลำโพง มีลิ้นทำด้วยใบตาลผูกติดกับปลายท่อลมเล็กที่เรียกว่า กำพวด. |
| พันไฉน | ดู พาดไฉน. |
| พาดไฉน | (-ฉะไหฺน) น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Enkleia siamensis (Kurz) Nevling ในวงศ์ Thymelaeaceae ใช้ทำยาได้, ปอเต่าไห้ หรือ พันไฉน ก็เรียก. |
| ยาไฉน | (-ฉะไหฺน) ก. อย่าได้สงสัย, ไม่ต้องสงสัย, เช่น พิศบ่พรรับโอ้อ้า เทพไสร้ยาไฉน (ลอ). |
| กระไร | ว. อะไร เช่น เขาไม่ว่ากระไร, อย่างไร เช่น จะทำกระไรดี, เท่าไร เช่น ถูกปรับเพียง ๑๐๐ บาทก็ไม่กระไรนัก, ทำไม, ไฉน, เช่น ข้าแต่นเรศูรสมเด็จพระบิดาเจ้าข้าเอ่ย กระไรเลยไม่ปรานี (ม. ร่ายยาว กุมาร). |
| กินนรรำ | ชื่อกลบทชนิดหนึ่ง ตัวอย่างว่า ชะจิตใจไฉนนางระคางเขิน ปะพบพักตร์จะทักทายชม้ายเมิน ละเลิงเหลือจะเชื้อเชิญเผอิญอาย. |
| ดังรือ, ดังฤๅ | ว. เช่นไร, เหตุไร, ไฉน. |
| ทรงลังกา | ว. เรียกเจดีย์รูปทรงกรวยกลม มีฐานล่างเป็นฐานเขียงหรือฐานบัวเชิงบาตร กับมีฐานบัวลูกแก้ว องค์ครรภธาตุมีรูปทรงคล้ายระฆังควํ่า ตอนบนเป็นที่ตั้งของรัตนบัลลังก์ มียอดประดับด้วยปล้องไฉนและปลี. |
| ท่า ๓ | ก. รอคอย เช่น เหตุไฉนรีบมาไม่ท่ากัน (อิเหนา), มักใช้เข้าคู่กับ คอย หรือ รอ เป็น คอยท่า รอท่า. |
| ที่ไหน | คำใช้ในข้อความคาดคะเนว่าคงจะไม่เป็นเช่นนั้น เช่นนี้ มีความหมายว่า ไฉน, ฉันใด, อย่างไร, เช่น แล้วว่าอนิจจาความรัก พึ่งประจักษ์ดั่งสายน้ำไหล ตั้งแต่จะเชี่ยวเป็นเกลียวไป ที่ไหนเลยจะไหลคืนมา (อิเหนา). |
| เบญจดุริยางค์ | น. ปี่พาทย์เครื่องห้า มี ๒ ชนิด คือ เครื่องอย่างเบาใช้ประกอบการเล่นละครพื้นเมืองชนิดหนึ่ง และเครื่องอย่างหนักใช้ประกอบการเล่นโขนชนิดหนึ่ง, เครื่องอย่างเบามี ปี่ไฉน ๑ ทับ ๒ (ตัวผู้ ๑ ใบ ตัวเมีย ๑ ใบ) กลองตุ๊ก ๑, เครื่องอย่างหนักมี ปี่ใน ๑ ระนาดเอก ๑ ฆ้องวงใหญ่ ๑ กลองทัด ๑ คู่ ตะโพน ๑ ฉิ่ง ๑. |
| ปลี | ยอดเจดีย์หรือยอดมณฑปเหนือปล้องไฉนหรือบัวกลุ่มขึ้นไป. |
| ปอเต่าไห้ | ดู พาดไฉน. |
| ปี่ | น. เครื่องดนตรีประเภทเครื่องเป่า มีลิ้น ตัวปี่และเลาปี่ ทรงยาวกลวง มีรูสำหรับใช้นิ้วเปิดปิดบังคับเสียงสูงต่ำ มีหลายชนิด เช่น ปี่นอก ปี่ใน ปี่ไฉน ปี่ชวา, ลักษณนามว่า เลา เช่น ปี่ ๒ เลา. |
| ปี่ชวา | (-ชะวา) น. ชื่อปี่ชนิดหนึ่งที่ได้แบบมาจากชวา รูปร่างลักษณะทุกอย่างคล้ายปี่ไฉน แต่มีขนาดใหญ่และยาวกว่า. |
| ฝาละมี | เรียกส่วนพระเจดีย์ที่เป็นฐานรองรับปล้องไฉนของเจดีย์ทรงกลมหรือทรงลังกา คล้ายฝาละมี ว่า บัวฝาละมี. |
| เยียใด | ก. ทำไฉน. |
| ไย | ว. ไฉน, อะไร, ทำไม, เช่น จะช้าอยู่ไย ไยจึงไม่มา. |
| สรไน | (สฺระ-) น. ปี่ไฉน เช่น นักคุณแคนคู่ฆ้อง สรไน (หริภุญชัย). |
